طبق ماده 1102 قانون ازدواج اسلامی، پس از جاری شدن عقد نکاح، روابط زوجیت بین طرفین عقد برقرار شده و به واسطه این عقد، زوجین موظف به اجرای وظایف خود و رعایت حقوق طرف دیگر هستند. تمکین، یکی از حقوق زوج نسبت به زوجه است. معنای لغوی این کلمه تن دادن است و تعبیر حقوقی آن قیام زوجه به اجرای وظایف زوجیت نسبت به زوج می‌باشد. اگر چه این واژه در قانون مدنی ذکر نشده اما در ماده چهار قانون حمایت خانواده که در سال 1391 تصویب شده، به این واژه و تعریف آن اشاره شده است. در این مطلب به توضیح قوانین مرتبط با الزام به تمکین در عقد نکاح می‌پردازیم.
تمکین عام اشاره به این دارد که زوجه می‌بایست پس از ازدواج در خانه‌ای که شوهر انتخاب می‌کند، ساکن شده و به عبارتی زوج باید به زوجه دسترسی داشته باشد. انتخاب خانه توسط شوهر باید متناسب با شأن زوجه انجام شود و در صورتی که انتخاب مسکن توسط زوجه، جزء شروط ضمن عقد باشد، وی می‌تواند منزل محل سکونت را انتخاب کند. در هر صورت، پس از انتخاب منزل، زوجه الزام به تمکین عام از شوهر دارد و در صورت امتناع، ناشزه محسوب می‌شود. موارد زیر، تمکین عام زوجه نسبت به زوج محسوب می‌شود:
تمکین خاص به طور ویژه به موارد جنسی اشاره دارد و به معنای برقراری رابطه جنسی و زناشویی به شکل متعارف است. بر این اساس، زوجه موظف به اطاعت از زوج در مسائل جنسی متعارف است.
طبق قانون، برای دوشیزه یا زن باکره در ازدواج حقی به نام حق حبس وجود دارد. بر معنای این حق، زوجه باکره می‌تواند در مقابل دادخواست الزام به تمکین ارائه شده توسط زوج، امتناع ورزیده و مهریه خود را از وی مطالبه کند. حق حبس برای زوجه باکره به این معناست، که زن می‌تواند تا زمان دریافت مهریه، از روابط زناشویی، امتناع ورزد. بر این مبنا، اگر زوج درخواست الزام به تمکین کرده باشد، قاضی موظف است دفاعیه حق حبس زوجه را به رسمیت شناخته و دادخواست زوج را رد کند. نکته حقوقی بسیار مهمی که در این میان باید در نظر داشت این است که اگر زوجه پیش از این دادخواست، اقدام به رابطه زناشویی با زوج کرده باشد، با وجود باکره بودن، امکان استفاده از حق حبس را ندارد.
طبق قانون، مواردی وجود دارند که باعث می‌شوند عدم برقراری رابطه زناشویی زوجه نسبت به زوج، موجه باشد. این موارد به شرح زیرند:
در صورت امتناع زوجه از الزام به تمکین، آثار حقوقی متوجه وی است که به شرح زیرند:
نحوه استفاده از حق حبس در دادخواست الزام به تمکین زوجه به چه صورت است؟
طبق ماده 1085 قانون مدنی، زوجه باکره تا زمانی که کل مهریه خود را دریافت نکرده، می‌تواند از برقراری رابطه با زوج امتناع کند. بر همین اساس، در صورت ارائه دادخواست از جانب زوج به دادگاه، زن می‌تواند از حق حبس در مقام دفاع استفاده کند.
در صورتی که پرداخت مهریه توسط دادگاه قسط بندی شود، حق حبس زن از بین می‌رود؟
در صورتی که رای دادگاه منجر به تقسیط مهریه شود، حق حبس زوجه تا پایان پرداخت کامل مهریه، پابرجاست.
در صورتی که مهریه عند الاستطاعه باشد، حق حبس زوجه از بین می‌رود؟
بله. طبق نظر بسیاری از قضات، حق حبس مبتنی بر حال بودن است و در صورت عند الاستطاعه بودن مهریه، امکان استفاده از حق حبس برای زوجه وجود ندارد.
در این مطلب به توضیح مفهوم الزام به تمکین و قوانین مرتبط با آن پرداختیم. در صورت نیاز به کسب اطلاعات بیشتر در مورد ارائه دعوی در این زمینه، یا پیگیری پرونده حقوقی و ارتباط با وکیل خانواده، می‌توانید با مجموعه گروه وکلای فراز تماس بگیرید و از مشاوره تخصصی وکلای حرفه‌ای این مجموعه، استفاده کنید.
