وراث طبقه اول چه کسانی هستند؟
در میان طبقات وراث، جایگاه ویژه ای به وراث طبقه اول تعلق دارد. این افراد به عنوان نزدیک ترین خویشاوندان متوفی، در ابتدای امر برای ارث بردن در نظر گرفته می شوند. اما اعضای طبقه اول چه کسانی هستند و سهم دولت از اموال متوفی از این طبقه چقدر است؟
- پدر و مادر: اگر پدر و مادر متوفی در قید حیات باشند، از او ارث می برند.
- فرزندان و نوادگان: فرزندان و در صورت فوت آنها، نوادگان از متوفی ارث می برند.
- همسر: سهم الارث همسر بر اساس شرایط تاهل و وجود یا عدم فرزند متوفی تعیین می شود.
بررسی سهم الارث وراث طبقه اول:
- پدر و مادر: سهم الارث پدر و مادر در صورت وجود فرزند یک ششم و در صورت عدم فرزند یک سوم است.
- فرزندان: سهم الارث هر فرزند پسر دو برابر سهم هر فرزند دختر است.
- همسر: سهم الارث همسر در صورت وجود فرزند یک هشتم و در صورت عدم فرزند یک چهارم است.
مثال: فرض کنید فردی فوت کند و دو فرزند پسر و یک دختر داشته باشد. در این حالت، سهم الارث هر پسر یک ششم و سهم الارث دختر یک دوازدهم خواهد بود.
نکته مهم: در صورتی که وراثی از طبقه اول وجود داشته باشد، نوبت به وراث طبقات بعدی نمی رسد و هیچ سهم دولت از اموال متوفی نخواهد داشت. در این طبقه، دولت هیچ سهمی از اموال متوفی را به خود اختصاص نمیدهد، مگر در دو استثنا:
۱. رد ارث توسط تمام ورثه طبقه اول
اگر تمام ورثه طبقه اول، ارث را به طور کامل رد کنند، در این صورت اموال متوفی به طبقه دوم وراث (اگر وجود داشته باشد) میرسد. اما اگر طبقه دوم نیز ارث را رد کنند، ماترک به دولت تعلق خواهد گرفت.
۲. فوت تمام ورثه طبقه اول همزمان با متوفی
در صورتی که تمام اعضای طبقه اول وراث، همزمان با متوفی فوت کرده باشند، ماترک به طبقه دوم وراث (اگر وجود داشته باشد) میرسد. اما اگر طبقه دوم نیز وجود نداشته باشد، اموال به دولت تعلق خواهد گرفت.
وراث طبقه دوم شامل چه افرادی میشوند؟
در صورتی که متوفی هیچ وارثی از طبقه اول نداشته باشد، نوبت به وراث طبقه دوم می رسد. این دسته از وراث شامل:
پدربزرگ و مادربزرگ: پدربزرگ و مادربزرگ پدری و مادری در صورت نبودن وارث از طبقه اول، ارث می برند.
خواهر و برادر: خواهر و برادر تنی و هم پدری و مادری در صورت نبودن وراث از طبقه اول و دوم، ارث می برند.
نکته مهم: در صورتی که وراثی از طبقه دوم وجود داشته باشد، نوبت به وراث طبقات بعدی نمی رسد و دولت هیچ سهمی از اموال متوفی نخواهد داشت. اما در ادامه به بررسی سهم الارث وراث طبقه دوم میپردازیم:
پدربزرگ و مادربزرگ: سهم الارث هر پدربزرگ و مادربزرگ یک ششم است.
خواهر و برادر: سهم الارث هر خواهر و برادر پسر دو برابر سهم هر خواهر و برادر دختر است.
مثال: فرض کنید فردی فوت کند و دو خواهر و یک برادر داشته باشد. در این حالت، سهم الارث هر برادر دو ششم و سهم الارث هر خواهر یک ششم خواهد بود.
نکته مهم: “سهم دولت از اموال متوفی” فقط زمانی خواهد بود که که هیچ یک از وراث طبقه دوم زنده نباشند.
مالیات بر ارث، مالیاتی که پیش از تقسیم اموال پرداخت می شود
چه کسانی مشمول پرداخت مالیات بر ارث می شوند؟
وراث قانونی: طبق قانون مدنی ایران، وراث در طبقات مختلف تقسیم بندی شده اند. هر وارثی که سهمی از اموال متوفی را به ارث می برد، موظف به پرداخت مالیات بر ارث آن سهم خواهد بود.
موصی له: در صورتی که متوفی در وصیت نامه خود، فرد یا افرادی را به جز وراث قانونی به عنوان ذینفع معرفی کرده باشد، این افراد نیز مشمول پرداخت مالیات بر ارث خواهند شد.
نرخ مالیات بر ارث به دو عامل بستگی دارد:
نسبت وراثت: هرچه نسبت وراثت به متوفی نزدیک تر باشد، نرخ مالیات بر ارث نیز بیشتر خواهد بود. به عنوان مثال، نرخ مالیات بر ارث همسر و فرزندان از نرخ مالیات بر ارث عمو و دایی بیشتر است.
ارزش اموال: هرچه ارزش اموال به جا مانده از متوفی بیشتر باشد، نرخ مالیات بر ارث نیز به طور پلکانی افزایش می یابد.
جدول نرخ مالیات بر ارث بر اساس زیر میباشد:
| نسبت وراثت | نرخ مالیات بر ارث برای هر ۱۰۰ میلیون ریال |
| همسر | ۳% |
| فرزندان | ۵% |
| پدر و مادر | ۶% |
| نوه ها | ۸% |
| خواهر و برادر | ۱۰% |
| عمو، عمه، دایی و خاله | ۱۵% |
| سایر وراث | ۳۵% |
فرایند انحصار وراثت و تقسیم اموال چگونه است؟
در این بخش به بررسی گام به گام مراحل انحصار وراثت و تقسیم اموال در ایران می پردازیم.
- جمع آوری مدارک: اولین قدم، جمع آوری مدارک لازم برای انحصار وراثت است. این مدارک شامل:
- شناسنامه و کارت ملی متوفی
- شناسنامه و کارت ملی وراث
- گواهی فوت متوفی
- صورتحساب کفن و دفن
- اختیاری: سند ازدواج و طلاقنامه (در صورت وجود)
- مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی: پس از جمع آوری مدارک، باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه کنید. در این دفاتر، فرم های مربوط به انحصار وراثت را تکمیل کرده و مدارک خود را ارائه می دهید.
- پرداخت هزینه های مربوطه: برای انجام مراحل انحصار وراثت، باید هزینه هایی را به دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی پرداخت کنید.
- دریافت نوبت از دادگاه: پس از تکمیل مدارک و پرداخت هزینه ها، نوبت از دادگاه خانواده دریافت خواهید کرد.
- حضور در دادگاه: در تاریخ مقرر، باید در دادگاه خانواده حاضر شده و به سوالات قاضی پاسخ دهید.
- صدور گواهی انحصار وراثت: پس از بررسی مدارک و اظهارات وراث، قاضی دادگاه اقدام به صدور گواهی انحصار وراثت می کند. این گواهی حاوی اسامی وراث و سهم الارث هر یک از آنها است.
راهنمایی برای کاهش پیچیدگی های امور مربوط به ارث
رد ارث به معنای اعلام انصراف از تمام یا بخشی از اموال و داراییهای متوفی توسط وارث قانونی است. این عمل، آثار حقوقی خاصی را به دنبال دارد که در ادامه به بررسی آنها میپردازیم.
شرایط قانونی رد ارث
اهلیت: وارث باید از نظر قانونی اهلیت لازم برای انجام اعمال حقوقی را داشته باشد. به عبارت دیگر، فرد باید بالغ، عاقل و رشید باشد.
اختیار: رد ارث باید به طور آزادانه و بدون اکراه یا اجبار انجام شود.
صریح بودن: انصراف از ارث باید به طور صریح و آشکار به اطلاع مراجع قانونی و سایر ورثه برسد.
عدم رجوع: پس از اعلام رد ارث، امکان رجوع از آن وجود ندارد.
تبعات رد ارث برای وارث
سهم رد شده به سایر ورثه میرسد: با رد ارث توسط یکی از ورثه، سهم او به طور مساوی بین سایر ورثه واجد شرایط تقسیم میشود.
مسئولیت دیون و تعهدات متوفی تا میزان ماترک باقیمانده است: حتی در صورت رد ارث، وارث تا میزان ماترک باقیمانده در قبال دیون و تعهدات متوفی مسئول خواهد بود.
امکان رجوع از رد ارث وجود ندارد: همانطور که ذکر شد، پس از اعلام رد ارث، امکان رجوع از آن وجود ندارد و وارث دیگر نمیتواند مدعی سهم خود از ماترک شود.
سخن پایانی
ماترک و اموال به جا مانده از فرد متوفی، موضوعی پیچیده و دارای ظرافتهای حقوقی است. وراث در کنار غم از دست دادن عزیزان، باید با چالشهای قانونی و اداری مربوط به انحصار وراثت و پرداخت مالیات بر ارث نیز روبرو شوند.
در این مقاله سعی شد تا به طور جامع، اطلاعات لازم در خصوص سهم دولت از اموال متوفی در اختیار خوانندگان قرار گیرد.
