تصور کنید درگیر یک دعوای حقوقی هستید و دادگاه حکمی صادر می‌کند که به نظر شما به حقوق‌تان لطمه می‌زند. در این شرایط، چه باید کرد؟ خوشبختانه، قانونگذار برای حل چنین مشکلاتی، راهکاری به نام اعتراض ثالث در نظر گرفته است. اما اعتراض ثالث چیست و چگونه می‌تواند گره کور پرونده‌های حقوقی را باز کند؟ با ما همراه باشید تا با ابعاد مختلف این موضوع آشنا شوید.
فرض کنید علی به دادگاه شکایت می‌کند که حسن، مالکیت خانه‌ی او را به ناحق تصاحب کرده است. دادگاه پس از رسیدگی، حکم به مالکیت علی صادر می‌کند. اما واقعیت این است که زهرا، سند رسمی مالکیت این خانه را دارد! در این سناریو، زهرا می‌تواند به عنوان اعتراض ثالث وارد پرونده شود و ادعای مالکیت خود را مطرح کند.
به‌عبارت دیگر، معترض ثالث فردی است که در دعوای اصلی نقشی نداشته اما رأی صادره دادگاه، به حقوق او آسیب می‌زند. این فرد می‌تواند حقی بر مال موضوع دعوا، حقی بر دین (مالی که از کسی طلب دارید) یا هر حق دیگری که تحت تاثیر رأی دادگاه قرار گرفته باشد، داشته باشد.
معترض ثالث می‌تواند در دو مقطع زمانی به رای دادگاه اعتراض کند:
در جریان رسیدگی دادگاه: اگر در حین رسیدگی به پرونده متوجه شوید که حکم صادره به حقوق شما لطمه می‌زند، می‌توانید قبل از صدور حکم نهایی، اعتراض ثالث خود را به دادگاه ارائه دهید.
قبل از صدور حکم قطعی: در برخی موارد، ممکن است بعد از صدور حکم بدوی (اولیه) دادگاه، اما قبل از قطعی شدن آن، از تضییع حقوق خود آگاه شوید. در این شرایط نیز می‌توانید تا زمانی که حکم قطعی نشده، دعوای اعتراض شخص ثالث خود را مطرح کنید.
ظرف یک سال از تاریخ اطلاع از حکم: اگر بعد از قطعی شدن حکم، از تضییع حقوق خود مطلع شوید، می‌توانید تا یک سال از تاریخ اطلاع، اعتراض شخص ثالث خود را به دادگاه ارائه دهید.
در برخی موارد خاص: در برخی موارد استثنایی، امکان طرح دعوای اعتراض شخص ثالث بعد از یک سال نیز وجود دارد. به عنوان مثال، اگر معترض ثالث، محجور (صغیر، مجنون، یا ورشکسته) باشد، می‌تواند بعد از رفع حجر یا ورشکستگی، تا یک سال از تاریخ اطلاع، اعتراض شخص ثالث خود را مطرح کند.
معترض ثالث می‌تواند به هر رای صادره از دادگاه‌های عمومی، انقلاب و تجدید نظر که به حقوق او لطمه زده باشد، اعتراض کند. این شامل آراء زیر می‌شود:
| نوع رای | امکان طرح اعتراض ثالث | توضیحات |
| آراء قطعی | بله | آراء قطعی دادگاه‌های عمومی، انقلاب و تجدیدنظر در دعاوی حقوقی، کیفری، خانواده و اداری. |
| آراء مربوط به دعاوی ثالث | خیر | اگر معترض ثالث در دعوای اصلی نقشی داشته باشد، نمی‌تواند به رای آن دعوا اعتراض ثالث کند. |
| آراء مربوط به دعاوی داوری | خیر | اگر دعوا در یک داوری حل و فصل شده باشد، معترض ثالث نمی‌تواند به رای داور اعتراض کند. |
| آراء مربوط به دعاوی راجع به اصل نکاح و طلاق | در برخی موارد | در برخی موارد خاص، معترض ثالث نمی‌تواند به آراء مربوط به اصل نکاح و طلاق اعتراض کند. |
| قرارهای دادگاه | خیر | معترض ثالث فقط می‌تواند به آراء قطعی (احکامی که دیگر قابل اعتراض یا واخواهی نیستند) اعتراض کند. معترض ثالث نمی‌تواند به قرارهای دادگاه (تصمیمات موقت و غیر قطعی) اعتراض کند. |
در نظام حقوقی هر کشوری، صدور آراء و احکام توسط مراجع قضایی از اهمیت بالایی برخوردار است. با این حال، گاه ممکن است در اثر اشتباه قاضی یا وجود نقص در رسیدگی، رای صادره به ضرر یکی از طرفین دعوا باشد. در چنین مواردی، قانون برای حفظ حقوق افراد و جلوگیری از تضییع حق، راهکارهایی را پیش‌بینی کرده است. یکی از این راهکارها، اعتراض به رای دادگاه است.
“اعتراض ثالث” به عنوان یکی از طرق فوق‌العاده اعاده دادرسی، در مواقعی کاربرد دارد که فردی به نام معترض ثالث که در دعوای اصلی نقشی نداشته، مدعی است که رای صادره به حقوق او لطمه زده یا آن را نادیده گرفته است.
دلایل متعددی برای طرح دعوای اعتراض شخص ثالث وجود دارد، از جمله:
اشتباه در تشخیص موضوع دعوا: ممکن است قاضی در تشخیص موضوع دعوا اشتباه کرده باشد و در نتیجه، رای صادره به نفع کسی صادر شده باشد که مستحق آن نبوده است.
اشتباه در تفسیر قانون: قاضی ممکن است در تفسیر قانون اشتباه کرده باشد و در نتیجه، رای صادره مغایر با قانون باشد.
عدم توجه به مدارک و ادله: قاضی ممکن است به مدارک و ادله ارائه شده توسط یکی از طرفین دعوا توجه کافی نکرده باشد و در نتیجه، رای صادره مبتنی بر دلایل کافی نباشد.
غش و تزویر: ممکن است یکی از طرفین دعوا با استفاده از غش و تزویر، رای دادگاه را به نفع خود صادر کرده باشد.
در صورت اثبات هر یک از این موارد، معترض ثالث می‌تواند با طرح اعتراض شخص ثالث، خواستار نقض یا اصلاح رای صادره شود.
طرح دعوای اعتراض شخص ثالث نیازمند طی مراحلی خاص و ارائه مستندات لازم است. به‌طور خلاصه، گام‌های زیر باید برداشته شوند:
طرح دعوای اعتراض شخص ثالث به عنوان یکی از طرق فوق‌العاده اعاده دادرسی، در مواقعی کاربرد دارد که فردی به نام معترض ثالث که در دعوای اصلی نقشی نداشته، مدعی است که رای صادره به حقوق او لطمه زده یا آن را نادیده گرفته است. برای استفاده موثر از این حق قانونی، توجه به نکات زیر ضروری است:
در این مقاله، به طور جامع به بررسی اعتراض ثالث، یکی از طرق فوق‌العاده اعاده دادرسی، پرداختیم.
دعوای شخص ثالث در مواقعی کاربرد دارد که فردی به نام معترض ثالث که در دعوای اصلی نقشی نداشته، مدعی است که رای صادره به حقوق او لطمه زده یا آن را نادیده گرفته است.
معترض ثالث می‌تواند در صورت اثبات تضییع حق خود، با طرح اعتراض شخص ثالث، خواستار نقض یا اصلاح رای صادره شود.
