تصور کنید وارد یک دعوای حقوقی شده‌اید. مدارکی در اختیار دارید که حقانیت شما را ثابت می‌کند؛ اما نگران هستید که در آینده به هر دلیلی به این مدارک دسترسی نداشته باشید یا حتی از بین بروند. در چنین شرایطی، ابزاری به نام تامین دلیل به کمک شما می‌آید. برای اینکه بدانید تامین دلیل چیست، باید گفت همان سپر دفاعی شما در پرونده‌های حقوقی است که به حفظ و جمع‌آوری مدارک پیش از طرح دعوی یا در جریان آن کمک می‌کند. در این مقاله به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت پس اگر به دنبال اطلاعات بیشتر هستید حتما تا انتها ما را همراهی کنید.
برای اینکه بدانید تامین دلیل چیست باید بگوییم به معنای اقدام قانونی برای جمع‌آوری و حفظ هرگونه مدرکی است که بتواند در دادگاه برای اثبات ادعای شما مورد استناد قرار گیرد. این مدارک می‌توانند شامل اسناد رسمی، شهادت شهود، اظهارات کارشناس، یا حتی بررسی و بازدید از محل وقوع موضوع دعوی باشند. دلایل مختلفی برای استفاده از تامین دلیل وجود دارد:
تامین دلیل یک ابزار مهم و مفید در دعاوی حقوقی است که می‌تواند به شما در اثبات حقانیت خود در دادگاه کمک کند. اگر در یک دعوی حقوقی هستید، حتماً با یک وکیل مشورت کنید تا ببینید که آیا استفاده از تامین دلیل برای شما مفید است یا خیر.
دلایل مختلف برای نیاز به تامین دلیل چیست؟ در ادامه به برخی از مهم‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
جلوگیری از از بین رفتن یا دستکاری مدارک: ممکن است مدارکی که برای اثبات دعوای شما لازم هستند، در معرض خطر از بین رفتن یا دستکاری باشند. برای مثال، ممکن است یک سند رسمی در اثر آتش‌سوزی یا سیل از بین برود، یا یک شاهد از دنیا برود یا اظهارات خود را تغییر دهد. در این شرایط، تامین دلیل می‌تواند به شما کمک کند تا از این اتفاقات جلوگیری کنید.
جمع‌آوری اطلاعات و مدارک قبل از طرح دعوی: گاهی اوقات، قبل از طرح دعوی، لازم است اطلاعات و مدارک بیشتری راجع به موضوع دعوی جمع‌آوری کنید. برای مثال، ممکن است لازم باشد از یک محل بازدید کنید یا از یک کارشناس نظرخواهی کنید. تامین دلیل به شما این امکان را می‌دهد که قبل از طرح دعوی، این اطلاعات و مدارک را جمع‌آوری کنید.
تسهیل روند رسیدگی به دعوی: اگر قبل از طرح دعوی، مدارک و دلایل خود را جمع‌آوری کرده باشید، روند رسیدگی به دعوی در دادگاه سریع‌تر و آسان‌تر خواهد بود.
حفظ و تثبیت دلایل: ممکن است بعد از مدتی، حافظه شهود ضعیف شود یا اشیاء و اموال مورد دعوی تغییر کند. در این شرایط، تامین دلیل می‌تواند به حفظ و تثبیت دلایل کمک کند.
ایجاد فرصت برابر برای طرفین دعوی: تامین دلیل به هر دو طرف دعوی فرصت می‌دهد تا مدارک و دلایل خود را جمع‌آوری کنند و از آنها در دادگاه استفاده کنند.
همانطور که در پاسخ های قبلی اشاره شد، انواع مختلفی از تامین دلیل وجود دارد که در ادامه به برخی از متداول ترین آنها اشاره می‌کنیم:
در این روش، از کارشناس منتخب دادگاه خواسته می‌شود تا به محل وقوع موضوع دعوی اعزام شده و با بررسی اوضاع و احوال، گزارشی از مشاهدات خود را تهیه کند. برای مثال، اگر در خصوص مالکیت یک دیوار اختلاف وجود داشته باشد، کارشناس می‌تواند با بررسی محل و تهیه عکس و فیلم، به دادگاه در تشخیص مالکیت دیوار کمک کند.
در این روش، شهود دعوی به دادگاه احضار شده و در مورد موضوع دعوی سوگند یاد می‌کنند. اظهارات شهود می‌تواند در اثبات حقانیت یکی از طرفین دعوی مؤثر باشد.
در این روش، دادگاه از کارشناس متخصص در رشته مربوطه نظرخواهی می‌کند. نظر کارشناس می‌تواند در خصوص موضوعات فنی و تخصصی که برای دادگاه قابل فهم نیست، راهگشا باشد.
در این روش، دادگاه از طریق مراجع محلی، اطلاعات مربوط به موضوع دعوی را جمع‌آوری می‌کند. برای مثال، اگر در خصوص سابقه یک رسم محلی اختلاف وجود داشته باشد، دادگاه می‌تواند از طریق تحقیق محلی، اطلاعات مربوط به آن رسم را جمع‌آوری کند.
در این روش، خواهان دعوی از دادگاه تقاضا می‌کند که دستور دهد تا سندی که در اختیار خوانده دعوی است، به دادگاه ارائه شود.
با توجه به گسترش روزافزون استفاده از ابزارهای الکترونیکی، این نوع تامین دلیل نیز اهمیت زیادی پیدا کرده است. در این روش، می‌توان از اطلاعات و مدارک موجود در کامپیوترها، تلفن‌های همراه، و سایر ابزارهای الکترونیکی به عنوان دلیل استفاده کرد.
استفاده از تامین دلیل در شرایط مختلفی می‌تواند مفید باشد. در ادامه به برخی از این شرایط اشاره می‌کنیم:
1. زمانی که احتمال از بین رفتن یا دستکاری دلایل وجود داشته باشد:
همانطور که در پاسخ های قبلی اشاره شد، ممکن است مدارکی که برای اثبات دعوای شما لازم هستند، در معرض خطر از بین رفتن یا دستکاری باشند. در این شرایط، استفاده از تامین دلیل می‌تواند به شما کمک کند تا از این اتفاقات جلوگیری کنید.
2. زمانی که دسترسی به دلایل در آینده دشوار یا غیرممکن باشد:
گاهی اوقات، ممکن است دسترسی به دلایل در آینده دشوار یا غیرممکن باشد. برای مثال، ممکن است یک شاهد از دنیا برود یا یک سند رسمی مفقود شود. در این شرایط، استفاده از تامین دلیل می‌تواند به شما کمک کند تا این دلایل را حفظ کنید.
3. زمانی که خواهان دعوی قصد دارد قبل از طرح دعوی، اطلاعات و مدارک بیشتری جمع آوری کند:
گاهی اوقات، قبل از طرح دعوی، لازم است اطلاعات و مدارک بیشتری راجع به موضوع دعوی جمع‌آوری کنید. برای مثال، ممکن است لازم باشد از یک محل بازدید کنید یا از یک کارشناس نظرخواهی کنید. در این شرایط، استفاده از تامین دلیل می‌تواند به شما کمک کند تا این اطلاعات و مدارک را قبل از طرح دعوی جمع‌آوری کنید.
4. زمانی که خواهان دعوی قصد دارد قبل از طرح دعوی، خوانده را تحت فشار قرار دهد:
گاهی اوقات، استفاده از تامین دلیل می‌تواند خوانده دعوی را تحت فشار قرار دهد تا به خواسته‌های خواهان دعوی تن دهد. برای مثال، اگر خواهان دعوی از طریق تامین دلیل، مدارکی را جمع‌آوری کند که نشان‌دهنده حقانیت او باشد، خوانده دعوی ممکن است برای جلوگیری از طرح دعوی، به خواسته‌های خواهان دعوی تن دهد.
5. زمانی که خواهان دعوی قصد دارد از دلایل برای اثبات دعوی خود در مراجع قضایی دیگر استفاده کند:
گاهی اوقات، ممکن است لازم باشد از دلایل جمع‌آوری شده در یک دعوی، برای اثبات دعوی خود در مراجع قضایی دیگر استفاده کنید. برای مثال، ممکن است لازم باشد از مدارکی که در یک دعوی حقوقی جمع‌آوری شده است، در یک دعوی کیفری استفاده کنید. در این شرایط، استفاده از تامین دلیل می‌تواند به شما کمک کند تا این دلایل را به صورت رسمی و معتبر جمع‌آوری کنید.
در نهایت، اینکه در چه زمانی از تامین دلیل استفاده کنید، به شرایط و نوع دعوی شما بستگی دارد.
برای مثال، اگر موضوع دعوی شما مربوط به یک ملک باشد و احتمال تصرف عدوانی توسط خوانده وجود داشته باشد، می‌توانید قبل از طرح دعوی، از طریق تامین دلیل، از وضعیت ملک بازدید و عکس و فیلم تهیه کنید.
در حالی که اگر موضوع دعوی شما مربوط به یک موضوع تخصصی باشد، می‌توانید قبل از طرح دعوی، از طریق تامین دلیل، نظر یک کارشناس را در مورد موضوع دعوی اخذ کنید.
مرجع صالح برای صدور تامین دلیل به نوع دعوی و خواسته خواهان بستگی دارد. در ادامه به برخی از مراجع صالح برای صدور تامین دلیل اشاره می‌کنیم:
1. دادگاه عمومی محل وقوع موضوع:
در دعاوی حقوقی، دادگاه عمومی محل وقوع موضوع دعوی صالح به صدور تامین دلیل است. برای مثال، اگر موضوع دعوی مربوط به یک ملک باشد، دادگاه عمومی محل وقوع ملک صالح به صدور تامین دلیل خواهد بود.
2. دادگاه عمومی محل اقامت خوانده:
اگر خواهان دعوی نتواند به دادگاه عمومی محل وقوع موضوع دعوی مراجعه کند، می‌تواند به دادگاه عمومی محل اقامت خوانده دعوی مراجعه کند.
3. شورای حل اختلاف:
در برخی از دعاوی، شوراهای حل اختلاف نیز صلاحیت صدور تامین دلیل را دارند. برای مثال، در دعاوی مربوط به مطالبات مالی تا سقف 20 میلیون تومان، شوراهای حل اختلاف صلاحیت صدور تامین دلیل را دارند.
مراحل انجام “تامین دلیل چیست”، برای توضیحات بیشتر به نکاتی در ادامه اشاره کردیم:
ارائه دادخواست تامین دلیل: در اولین قدم، خواهان دعوی باید به مرجع صالح دادخواست تامین دلیل ارائه دهد. در دادخواست باید موارد زیر قید شود: مشخصات خواهان و خوانده، موضوع دعوی، دلایل و جهاتی که خواهان برای تامین دلیل ارائه می‌دهد، خواسته خواهان.
بررسی دادخواست توسط مرجع صالح: مرجع صالح پس از دریافت دادخواست، آن را بررسی می‌کند. در صورت تشخیص ضرورت، قرار تامین دلیل صادر می‌کند.
صدور قرار تامین دلیل: در قرار تامین دلیل، موارد زیر مشخص می‌شود:
انجام اقدامات لازم برای جمع‌آوری و حفظ دلایل: پس از صدور قرار تامین دلیل، مرجعی که در قرار تعیین شده است، اقدامات لازم برای جمع‌آوری و حفظ دلایل را انجام می‌دهد. این اقدامات می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
| نوع تامین دلیل | اقدامات لازم |
| معاینه محل | – اعزام کارشناس به محل – تهیه عکس و فیلم – تهیه گزارش کتبی |
| استماع شهادت شهود | – احضار شهود به دادگاه – سوگند خوردن شهود – ضبط اظهارات شهود |
| کسب نظر کارشناس | – انتخاب کارشناس توسط دادگاه – ارائه سوالات به کارشناس – تهیه نظر کتبی کارشناس |
| تحقیق محلی | – استعلام از مراجع محلی – جمع‌آوری اطلاعات و مدارک |
| جلب و اخذ سند | – دستور دادگاه به خوانده برای ارائه سند – ضبط سند در صورت ارائه |
| تامین دلیل الکترونیکی | – ضبط اطلاعات و مدارک الکترونیکی – استخراج اطلاعات از حافظه‌های دیجیتال |
ابلاغ نتیجه اقدامات به طرفین دعوی: پس از انجام اقدامات لازم، نتیجه به طرفین دعوی ابلاغ می‌شود.
تامین دلیل یک ابزار مهم و مفید در دعاوی حقوقی و کیفری است که می‌تواند به شما در اثبات حقانیت خود در دادگاه کمک کند.
در این پاسخ‌ها سعی شد تا به طور جامع به سوالات شما در خصوص تامین دلیل پاسخ داده شود.
اگر سوال دیگری دارید، می‌توانید در قسمت نظرات مطرح کنید.
همچنین، اگر درگیر یک دعوی حقوقی یا کیفری هستید، حتماً با یک وکیل متخصص مشورت کنید تا از راهنمایی و مشاوره او در خصوص استفاده از تامین دلیل و سایر مراحل قانونی بهره‌مند شوید.
