گواهی انحصار وراثت
این موضوع که تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت در چیست؟ پس از تعیین ورثه‌های شخص متوفی و سهم هر کدام از آنها بر اساس قانون، گواهی انحصار وراثت توسط شورای حل اختلاف صادر می‌شود. درخواست گواهی انحصار وراثت میتواند توسط تمام ورثه‌ها یا یکی از آنها و همچنین اشخاص ذینفع در دارایی‌های متوفی، مانند طلبکاران، به شورای حل اختلاف ارائه شود. اهمیت گواهی انحصار وراثت در این است که بدون آن، وضعیت وارثین و سهم هرکدام از آنها بر اساس قانون مشخص نمی‌شود و ممکن است منجر به اختلافات بعدی بین وارثین شود.
اشخاصی که حق درخواست گواهی انحصار وراثت را دارند، عبارتند از:
- ورثه‌های شخص متوفی
- همسر دائمی شخص متوفی
- طلبکاران متوفی با داشتن دلایل و مدارک قانونی
- وصی متوفی در صورتی که تعیین وارثین و اجرای وصیت متوفی لازم باشد
- موصی له در صورتی که اجرای وصیت از سوی وارثین ضروری باشد
- اشخاصی که با ثابت کردن وراثت شخص دیگر، ذینفع می‌شوند، مانند شخصی که مالی از ترکه متوفی را از وارث وی خریداری کرده است.
مراحل انحصار وراثت
“تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت” در چیست؟ برای صدور گواهی انحصار وراثت، باید به مرجع صالح مراجعه کرد. بر اساس ماده ۱۱ قانون شورای حل اختلاف سال ۱۳۷۸، مرجع صالح برای صدور گواهی انحصار وراثت، آخرین محل اقامت شخص متوفی است. اموال منقول و غیرمنقول متوفی باید لیست شده و اظهارنامه مالیات بر ارث برای آنها به اداره دارایی ارائه شود. سپس با ارائه مدارک لازم، درخواست صدور گواهی انحصار وراثت به شورای حل اختلاف ارائه می‌شود. با توجه به قانون جدید، اشخاص فوت شده پس از سال ۱۳۹۵ نیازی به پرداخت مالیات بر ارث برای دریافت گواهی انحصار وراثت ندارند.به همین علت تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت بسیار زیاد است.
اعتراض به درخواست حصر وراثت
با ارائه درخواست حصر وراثت توسط شورای حل اختلاف، اشخاص ذینفع ممکن است در مورد مواردی مانند تعداد وارثین متوفی، نسبت به شخص متوفی و زوجیت همسر متوفی اعتراض کنند.این سوال پیش می آید که تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت در چیست؟ در این حالت، شورای حل اختلاف وقت رسیدگی را تعیین میکند و هر طرف براساس اعتراض مطرح شده تصمیم خود را می‌گیرد. در مورد اعتراض به موارد دیگر که رسیدگی به آن در صلاحیت دادگاه عمومی خانواده است، قرار انتقادی صادر می‌شود. شخص معترض میتواند با ارائه دادخواست به دادگاه خانواده، در جلسات رسیدگی حاضر شده و پس از بررسی دلایل و مستندات قانونی، رای مقتضی صادر شود. سپس برای صدور گواهی انحصار وراثت به مرجع صالح یعنی شورای حل اختلاف ارجاع می‌شود. در این مورد، با ارائه دادخواست گواهی انحصار وراثت و عدم اعتراض، براساس مقررات مربوط به حصر وراثت، گواهی انحصار وراثت صادر می‌شود.
وراث چه کسانی هستند؟
موضوع اصلی تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت در این جا پیش می آید. قوانین مربوط به ارث در ایران بر اساس ماده ۱۲۹۰ قانون مدنی تعیین شده‌اند. بر اساس این قانون، دسته‌بندی وراث نسبی به سه طبقه اصلی تقسیم می‌شود:
طبقه اول:
– همسر متوفی
– پدر و مادر
– فرزندان و در صورت عدم وجود فرزند، نوه‌ها
طبقه دوم:
– پدربزرگ و مادربزرگ
– همسر متوفی
– برادران و خواهران و در صورت عدم وجود آنها، فرزندان آنها
طبقه سوم:
– عمو، عمه، دایی، خاله متوفی
– همسر متوفی
– در صورت عدم وجود افراد مذکور، فرزندان آنها
در صورت عدم وجود افراد در هر طبقه، نوبت به افراد طبقه بعدی می‌رسد. به عبارت دیگر، افراد در طبقه اول ارث بردندگان هستند و در صورت عدم وجود آنها، نوبت به افراد طبقه دوم و سپس طبقه سوم می‌رسد. این ترتیب بر اساس قوانین قانون مدنی ایران برای ایرانیان مسلمان و شیعه تعیین شده است.
در نهایت، ممکن است هر مذهب یا دینی قوانین خاص خود را در مورد ارث تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت داشته باشد. اما در قانون اساسی ایران، برای ایرانیان مسلمان و شیعه، مقررات مربوط به ارث بر اساس قوانین قانون مدنی است و مراجعه به قوانین مدنی جهت تعیین حقوق وراثت از اهمیت ویژه برخوردار است.
افراد دارای حق اعتراض به درخواست حصر وراثت
با توجه به ماده ۳۶۹ و ۳۶۲ در قوانین امور حسبی، اشخاص ذینفع در ترکه متوفی می‌توانند اعتراض خود را مطرح کنند و این اعتراض قابل تجدیدنظر و فرجام‌دهی است. بر اساس ماده ۱۶۲ قانون امور حسبی، شورای حل اختلاف جلسه‌ای را درباره اعتراض شخص ذینفع در ترکه متوفی برگزار میکند و پس از بررسی اسناد و مدارک، حکم صادر می‌شود.
همچنین، دادستان محل سکونت شخص متوفی نیز میتواند اعتراض خود را درباره حصر وراثت ابراز کند. در صورت تعیین این امر برای دادستان، ثابت می‌شود که شخص متوفی دارای وارث نبوده و همچنین درخواست صدور گواهی انحصار وراثت بر اساس قانون نبوده است، بنابراین میتواند اعتراض کند و از صدور گواهی انحصار وراثت جلوگیری کند. همچنین، در صورتی که فرد ذینفع محجور یا غایب شده باشد و یا امین انتخاب نشده باشد، دادستان میتواند اعتراض خود را درباره صدور گواهی انحصار وراثت ابراز کند.
نکات مهم در خصوص گواهی انحصار وراثت
تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت در زمان مشخص شدن وراث و تحریر ترکه می باشد. در صورت عدم اعتراض و صدور گواهی انحصار وراثت دیگر زمانی برای اعتراض نیست.
اگر در زمان فوت شخص نطفه منعقد گردد. جنین وارث به حساب می آید و باید در دادخواست گواهی انحصار وراثت قید گردد.
اگر یکی از وراث محجور باشد و بقیه هم این داشته باشد دادستان میتواند حق اعتراض به درخواست گواهی انحصار وراثت را داشته باشد.
در صورتی که مبلغ ترکه بیشتر از ۱۰ میلیون نباشد نیازی به انتشار آگهی عمومی به منظور گواهی انحصار وراثت نیست.
در صورتی که متوفی و وراث و ساکن روستا باشند و مبلغ ترک بیش از ۱۰ میلیون ریال نباشد، آگهی عمومی یک بار و یک روز در اماکن عمومی محل اقامت متوفی نصب می گردد.
در صورتی که متقاضی انحصار وراثت از روی عمد نام وارث یا وارثین را در دادخواست قید نکند کلاهبردار محسوب می‌شود و در قانون برای این عمل مجازات تعیین شده است.
آخرین تغییرات صدور گواهی انحصار وراثت
مطابق بخشنامه شماره ۳۸۳۸۴ مورخ ۷ /۷/ ۱۳۹۹ وزارت دادگستری، در صورتی که شخص متوفی دارای اموالی بیشتر از ۵۰۰ میلیون ریال معادل ۵۰ میلیون تومان باشد، گواهی انحصار وراثت نامحدود صادر می‌شود و نیازمند نشر آگهی است. بنابراین، در صورتی که شخص فوت شده اموالی کمتر از مبلغ ۵۰ میلیون تومان داشته باشد، شوراهای حل اختلاف گواهی انحصار وراثت محدود صادر می‌کنند. مدت زمان اخذ گواهی انحصار وراثت محدود برای اشخاص دارای اموال کمتر از پانصد میلیون ریال، ۳ تا ۷ روز کاری است. لازم به ذکر است که پیش از این، مرجع برای حصر وراثت نامحدود، مبلغ سی میلیون ریال بوده است، اما با تایید ریاست قوه قضاییه و بر اساس بخشنامه جدید انحصار وراثت، مبلغ اموال متوفی به معادل ۵۰ میلیون تومان افزایش یافته است.
برای گرفتن حصر ورثه باید به اداره دارایی مراجعه کرد؟
در صورتی که شخص متوفی قبل از سال ۹۵ فوت کرده باشد، بایستی گواهی تسلیم اظهارنامه مالیات بر ارث را از اداره مالیات اخذ نمایید. پس از صدور گواهی انحصار وراثت نامحدود، هر زمان که بخواهید اموال را تقسیم یا انتقال دهید، پرداخت مالیات بر ارث و ارائه اظهارنامه مالیاتی الزامی است. باید توجه داشت که این مالیات هیچ زمان مشخص یا جریمه‌ای ندارد.
همچنین، در صورتی که ظرف یک سال از تاریخ فوت متوفی اظهارنامه مالیاتی ارائه شود، وراث از برخی تسهیلات مالیاتی و امتیازات کمی بهره‌مند می‌شوند.تیم تخصصی وکلای فراز وکالت در انجام امور مالیاتی وراث نیز فعالیت میکند که جدا از مراحل انحصار وراثت صورت می‌پذیرد و پس از آن انجام می‌شود.
سخن پایانی
این سوال که تفاوت حصر وراثت با انحصار وراثت در چیست؟ حصر وراثت به معنای تقسیم وراثت و آوردن به ارث داران خاصی است. در این حالت، تنها اشخاص خاصی که در ترکیبات وراثی، نسب و روابط خویشاوندی مورد نظر قرار دارند، حق بهره‌برداری از آن دارند. به عبارتی دیگر، حقوق و دارایی‌ها به شکل انحصاری بر افراد خاصی منتقل می‌شود.
اما انحصار وراثت به معنای این است که فقط یک فرد وارث معین را می‌توان از طریق وراثت مستقیم از یک شخص خاص شناخت. در این حالت، افراد دیگری که نسبت به شخص خاصی وراثت می‌کنند، حق بهره‌برداری از دارایی‌ها را ندارند. بنابراین، انحصار وراثت به حالتی از حصر وراثت اطلاق می‌شود که تنها یک فرد به عنوان ورثه قرار می‌گیرد و سایر افراد حق بهره‌برداری از آن را ندارند. در حصر وراثت، می‌توان بیش از یک فرد را به عنوان ورثه تعیین کرد و آنها حق بهره‌برداری از دارایی‌ها را دارند.
