ازدواج، پیوندی مقدس است که قرار است بر پایه عشق، احترام و تفاهم شکل بگیرد و به آرامش و سعادت زوجین منجر شود. اما گاهی اوقات، به دلایل مختلف، ادامه زندگی مشترک برای یکی از طرفین یا هر دو غیر قابل تحمل میشود. در چنین شرایطی، قانون برای پیشگیری از آسیب‌های بیشتر، راهکار هایی را در نظر گرفته است که یکی از آنها طلاق عسر و حرج است. در این مقاله، قصد داریم به طور مفصل در مورد طلاق عسر و حرج صحبت کنیم. با ما همراه باشید تا ببینیم این نوع طلاق چیست، در چه شرایطی رخ میدهد و چه مراحلی را برای گرفتن آن باید طی کرد.
قبل از توضیح طلاق عسر و حرج نیاز است بدانید که عصر و حرج در لغت به معنای سختی و تنگی است. اما مفهوم حقوقی آن، وضعیتی است که ادامه زندگی مشترک را برای یکی از زوجین به ویژه زوجه، با مشقت و سختی همراه کند. این سختی به حدی باشد که تحمل آن به طور شرعی و عرفی غیرممکن باشد.
به عبارت ساده‌تر، هر عاملی که زندگی مشترک را برای زوجه به یک زندگی سخت تبدیل کند و تحمل آن غیرقابل قبول باشد، می‌تواند دلیلی برای درخواست طلاق عسر و حرج باشد.
قانون مدنی جمهوری اسلامی ایران، شرایط مشخصی را برای اثبات عسر و حرج در نظر گرفته است. با وجود این، در صورتی که دادگاه تشخیص دهد شرایط دیگری نیز می‌تواند زندگی مشترک را برای زوجه غیرقابل تحمل کند، حق طلاق را برای وی قائل است.
طلاق توافقی و طلاق عسر و حرج دو نوع از طلاق هستند که در شرایط و با رویه‌های متفاوتی انجام می‌شوند. با این وجود، در برخی موارد، می‌توان طلاق توافقی را به طلاق عسر و حرج مرتبط کرد.
همچنین لازم به ذکر است که وکیل طلاق توافقی با تخصص و تجربه خود در زمینه حقوق خانواده، می‌تواند فرآیند طلاق را برای زوجینی که قصد جدایی به صورت توافقی را دارند، به نحو چشمگیری تسهیل و تسریع بخشد. انتخاب وکیل طلاق توافقی می‌تواند به زوجینی که قصد جدایی به صورت توافقی را دارند، کمک کند تا این فرآیند را با آرامش خاطر بیشتر و به نحو مطلوب‌تری پشت سر بگذارند.
در ادامه به برخی از مصادیق عسر و حرج که در قانون به آنها اشاره شده است، می‌پردازیم:
اگر زوج بدون دلیل موجه، زندگی مشترک را ترک کند و به مدت شش ماه متوالی یا نه ماه متناوب از پرداخت نفقه امتناع کند، زوجه می‌تواند برای طلاق عسر و حرج اقدام نماید.
اعتیاد به مواد مخدر، می‌تواند آرامش و امنیت روانی و جسمی خانواده را به خطر بیندازد. در صورتی که زوج به مواد مخدر اعتیاد داشته باشد و با وجود اخطار کتبی زوجه یا به درخواست وی، برای ترک اعتیاد از طریق مراجع ذیصلاح اقدام نکند و یا پس از ترک، به مصرف مواد مخدر ادامه دهد، زوجه حق دارد تقاضای طلاق عسر و حرج کند.
اگر زوج به جرمی محکوم شود و حکم او قطعی باشد و مدت محکومیت وی پنج سال یا بیشتر باشد، زوجه می‌تواند به دلیل عسر و حرج ناشی از این وضعیت، درخواست طلاق بدهد.
سوء رفتار زوج، اعم از ضرب و شتم، فحاشی، تحقیر و آزار و اذیت روحی و روانی، می‌تواند زندگی مشترک را برای زوجه غیرقابل تحمل کند. در صورتی که سوء رفتار زوج به طور مستمر ادامه داشته باشد و قابل اصلاح نباشد، زوجه حق دارد به استناد عسر و حرج، تقاضای طلاق نماید.
اگر زوج به بیماری‌های صعب العلاج روانی یا جسمی مبتلا شود که زندگی مشترک را برای زوجه دشوار کند، وی می‌تواند برای طلاق عسر و حرج اقدام نماید.
همانطور که گفته شد، اثبات عسر و حرج بر عهده زوجه است. برای اثبات این موضوع، زوجه می‌تواند از دلایل و مدارک مختلفی استفاده کند.
برخی از این دلایل و مدارک عبارتند از:
این نکته حائز اهمیت است که برای پیگیری مراحل طلاق عسر و حرج، می‌توانید از یک وکیل طلاق متخصص در امور خانواده کمک بگیرید.
1. جمع آوری مدارک: در اولین قدم، زن باید مدارکی که نشان دهنده عسر و حرج او در زندگی مشترک است را جمع آوری کند. این مدارک می تواند شامل موارد زیر باشد:
| عنوان | توضیحات |
| مدارک هویتی | اصل و رونوشت شناسنامه و کارت ملی زن و شوهر |
| عقدنامه ازدواج | اصل و رونوشت عقدنامه ازدواج |
| دادخواست طلاق | دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج به همراه شرح دلایل و مدارک |
| مدارک اثبات عسر و حرج | شهادت شهود (حداقل دو شاهد عادل) – گزارش پزشکی (در صورت وجود خشونت جسمی) – نامه های تهدیدآمیز (در صورت وجود) – سایر مدارک و شواهد |
| وکالت نامه | در صورت تمایل به استفاده از وکیل، وکالت نامه وکیل |
2. مراجعه به دادگاه: پس از جمع آوری مدارک، زن باید به یکی از شعب دادگاه خانواده در محل سکونت خود مراجعه و دادخواست طلاق به دلیل عسر و حرج را ارائه دهد.
3. تعیین شعبه و دادیار: پس از ثبت دادخواست، شعبه و دادیار مربوطه تعیین شده و پرونده به آنها ارجاع داده می شود.
4. دعوت از زوج: دادیار با بررسی مدارک و دلایل ارائه شده توسط زن، شوهر را به دادگاه احضار می کند تا توضیحات خود را ارائه دهد.
5. تحقیقات: در صورت نیاز، دادیار از طریق مددکاری و یا سایر مراجع ذیصلاح، تحقیقات لازم را در مورد وضعیت زندگی مشترک زوجین انجام می دهد.
6. جلسات دادرسی: در جلسات دادرسی، زن و شوهر فرصت ارائه توضیحات و دفاعیات خود را خواهند داشت.
7. نظر کارشناس: در برخی موارد، قاضی ممکن است برای بررسی دقیق تر موضوع، از نظر یک کارشناس متخصص مانند روانشناس یا مددکار اجتماعی استفاده کند.
8. صدور حکم: پس از بررسی کامل مدارک، دلایل، و اظهارات طرفین، قاضی حکم خود را صادر می کند.
9. تجدید نظر خواهی: در صورت اعتراض هر یک از طرفین به حکم صادره، می توانند ظرف مهلت قانونی نسبت به آن تجدیدنظرخواهی کنند.
10. اجرای حکم: پس از قطعیت حکم، زن می تواند با مراجعه به دفترخانه طلاق، صیغه طلاق را جاری کرده و از همسر خود جدا شود.
در “طلاق عسر و حرج”، زوجه می‌تواند در قبال طلاق، از تمام یا قسمتی از حقوق مالی خود مانند مهریه، نفقه و اجرت‌المثل ایام زوجیت به نفع زوج گذشت کند.
گذشت از مهریه در قبال طلاق عسر و حرج، مزایا و معایبی دارد:
مزایا:
تسریع در روند طلاق: در بسیاری از موارد، زوج برای طلاق دادن زوجه، منتظر پرداخت مهریه توسط او می‌ماند. گذشت از مهریه می‌تواند به تسریع در روند طلاق کمک کند.
جلوگیری از مشکلات و درگیری‌های حقوقی: در صورت عدم توافق در خصوص مهریه، ممکن است مشکلات و درگیری‌های حقوقی زیادی بین زوجین به وجود آید. گذشت از مهریه می‌تواند به جلوگیری از این مشکلات کمک کند.
آرامش روانی: گذشت از مهریه می‌تواند به زوجه کمک کند تا از نظر روانی از وضعیت طلاق عبور کند و به زندگی جدید خود ادامه دهد.
معایب:
از دست دادن حق و حقوق: مهریه، حق قانونی زوجه است که در عقد نکاح به او تعلق می‌گیرد. گذشت از مهریه به معنای از دست دادن این حق و حقوق است.
فشار اقتصادی: در برخی از موارد، مهریه تنها منبع درآمد زوجه بعد از طلاق است. گذشت از مهریه می‌تواند به او در تامین نیازهای مالی خود مشکلاتی را به وجود آورد.
سوء استفاده زوج: ممکن است زوج از تمایل زوجه به طلاق سوء استفاده کند و او را تحت فشار قرار دهد تا از تمام یا قسمتی از مهریه خود در قبال طلاق بگذرد.
طلاق عسر و حرج، راهی برای رهایی از زندگی مشترک غیرقابل تحمل است. اگر در زندگی مشترک خود با مشقت و سختی غیرقابل تحملی روبرو هستید، می‌توانید با اثبات عسر و حرج، از دادگاه تقاضای طلاق کنید. به خاطر داشته باشید که اثبات عسر و حرج کار آسانی نیست و نیاز به ارائه دلایل و مدارک قوی دارد.
