انحصار وراثت

با فوت یکی از عزیزان به خصوص بزرگان خانواده؛ مسئله تقسیم ارث یا انجام امور اداری از جانب متوفی مطرح می‌شود. در این موارد بدون داشتن یک گواهی انحصار وراثت نمی‌توانید به صورت قانونی امور مربوط به شخص فوت شده را پیگیری کنید. به همین دلیل نیاز است که قبل از هر اقدامی؛ اطلاعات حقوقی خودتان را در این خصوص افزایش دهید و با همراهی ما این مراحل را پیگیری کنید. در ادامه تمامی نکات مربوط به ارث و دریافت گواهی حصر وراثت بیان خواهد شد.

انحصار وراثت چیست؟

یکی از سوالاتی که می‌شود این موضوع است که انحصار وراثت یعنی چه و چه زمانی باید برای اقدام کرد؟ بعد از فوت متوفی بر اساس قانون نیاز است که وراثین برای انتقال اموال و سایر امور ادرای مربوط به متوفی حصر ورثه انجام دهند. در واقع حصر ورثه به این معناست که هر کدام از ورثه به صورت قانونی می‌توانند اموال متوفی را در اختیار داشته باشند و حتی برای نقل و انتقال آن اقدام نمایند. به همین منظور نیاز است که حصر ورثه انجام دهند.

طبقات مختلف وراث در انحصار وراثت

قانون ارث بردن از متوفی در ایران به  صورت طبقه بندی و درجه بندی است. به همین منظور در هنگام تقسیم اموال متوفی؛ مرجع قضایی این طبقات و درجات را بررسی می‌کند و طبق قانون عمل می‌نماید. یاد آوری این نکته مهم است که هر طبقه تنها زمانی از ارث بهره‌مند‌ می‌شود که طبقه قبلی وجود نداشته باشد یا از ارث محروم شده باشد. طبقات شامل موارد زیر است:

• پدر و مادر، فرزندان، نوه‌ها: در این طبقه پدر و مادر و فرزندان در درجه اول و نوه‌ها در درجه دوم قرار می‌گیرند. در صورتی که پدر و مادر و فرزندان متوفی در قید حیات باشند؛ نوه ارث نمی‎برد. بنابراین وراث درجه اول نسبت به درجه دوم برتری دارد.
• طبقه دوم شامل اجداد(پدربزرگ و مادربزرگ)، برادر و خواهر، خواهرزاده و برادرزاده: افراد این طبقه تنها در صورتی مشمول ارث می‌شوند که افراد طبقه اول وجود نداشته باشند.
• عموها، عمه‌‌ها، دایی‌ها و خاله‌ها و فرزندان آن‌ها در طبقه سوم: در صورت عدم وجود افراد یاد شده در طبقه دوم، ارث به اعضای این طبقه و با رعایت درجات ارث، می‌رسد.
• اگر با متوفی نسبت فامیلی دارید ولی هنوز مطمئن نیستید که آیا از او ارث می‌برید یا خیر؛ بدون نگرانی با ما در تماس باشید.

کدام مدارک برای درخواست انحصار وراثت نیاز است؟

برای مراجعه به مراجع قضایی و ثبت درخواست بایستی مدارک مورد نیاز را تهیه کنید. حتما سعی کنید که همه مدارک را به همراه داشته باشید تا از اتلاف وقت جلوگیری شود. مدارک شامل دو دسته کلی می‌شود که در ادامه درباره آن بحث خواهیم کرد.

مدارک متوفی

برای دریافت گواهی از شورای حل اختلاف نیاز است که گواهی فوت، شناسنامه و کارت ملی متوفی را به همراه داشته باشید. در صورتی که متوفی وصیت نامه‌ای دارد؛ باید این وصیت نامه را نیز به همراه داشته باشید. توجه کنید که وصیت نامه به صورت کتبی و رسمی باید تنظیم شده باشد و وصیت نامه شفاهی پذیرفته نیست. در صورتی که متوفی متاهل بوده است؛ باید عقد نامه یا رونوشت آن را نیز به همراه داشته باشید.

وراث و مدارک مربوط به آن‌ها

مدارک مربوط به وراث هم شامل شناسنامه و کارت ملی وراث، استشهادیه محضری از مدارک مورد نیاز است. علاوه بر آن نیاز است که گواهی تسلیم اظهارنامه مالیاتی هم توسط وراثان تهیه شود که این گواهی مربوط به افراد فوت شده قبل از سال ۹۵ است. این نکته را در نظر داشته باشید که نیاز است مدارک تمامی وراث را باید به همراه داشته باشید و استشهادیه محضری بر اساس آن باید تنظیم شود. بنابراین در صورتی که یکی از وراث حاضر به تسلیم مدارکش نباشد؛ بدون نگرانی برای ارائه راهکار با ما تماس بگیرید.

جدیدترین قانون گواهی حصر وراثت

قانون مربوط به ارث در طول سالیان تغییرات زیادی داشته است. یکی از مهمترین این قوانین مربوط به تهیه اظهارنامه مالیاتی است. بر اساس قانون جدید برای صدور این گواهی نیازی نیست که حتما ورثه اظهارنامه مالیاتی دریافت کنند. بلکه برای تقسیم ارث این اظهارنامه باید اخذ شود.

دیگر تغییر مهم در مورد قوانین ارث؛ مربوط به مصوبه مجلس شورای اسلامی در سال ۱۴۰۲ است. براساس این مصوبه ، سازمان ثبت احوال موظف است ظرف ۲۰ روز پس از ثبت واقعه فوت، به طور خودکار و بدون نیاز به درخواست وراث فرد متوفی، گواهی انحصار وراثت را صادر و ابلاغ نماید. علت این مسئله، صرفه جویی در زمان و هزینه وراث و جلوگیری از اطاله دادرسی عنوان شده است.

تغییر دیگر مربوط به الکترونیکی شدن قسمتی از فرآیند صدور گواهی انحصار ورثه می باشد. به عبارتی دیگر وراث متوفی می‌توانند با مراجعه به سامانه ثبت اسناد و املاک کشور، نسبت به تکمیل مدارک و دریافت گواهی به صورت آنلاین اقدام کنند. یادآوری این نکته ضروری است که مدارک مور نیاز هم کاهش پیدا کرده است که این امر بیشتر به خاطر آسان شدن فرایند صدور بوده است.

استشهادیه حصر ورثه

برای این که تعداد وراث و مقدار سهم‌الارث آن‌ها مشخص شود؛ نیاز است که سندی به نام استشهادیه حصر ورثه تهیه شود. برای این منظور نیاز است که یکی از ورثه به نمایندگی از سایر وراث یا همه‌ی آن‌ها به دفتر اسناد رسمی مراجعه نمایند و سپس با ارائه مدارک مورد نیاز این استشهادیه را دریافت نمایند. البته توجه کنید که وراث باید سه شاهد را به همراه خود در دفترخانه ببرند و این  شاهدان باید راستی ادعای وراث را در خصوص تعداد ورثه گواه دهند.

محتوای این سند استشهادیه شامل اطلاعات هویتی متوفی، اطلاعات هویتی وراث او و اظهار نظر شهود است. در صورتی که در تهیه استشهادیه، برخی از وراث همکاری نمی‌کنند؛ با کمک وکلای فراز این گواهی به صورت قانونی تهیه می‌شود که دیگر جای نگرانی برای شما باقی نماند.

موراد استفاده از استشهادیه محضری حصر ورثه

استشهادیه فقط برای دریافت گواهی حصر ورثه استفاده نمی‌شود. بلکه بر اساس قانون شما می‌توانید از این گواهی برای متفاوتی استفاده کنید. این امور می‌تواند یکی از موارد زیر است:

• امورات مربوط به نقل و انتقال دارایی
• دریافت گواهی حصر وراثت
• مالیات بر ارث و امور مربوط به آن
• فسخ اجاره و واگذاری اموال مشاع
• وصول مطالبات و دیون متوفی
• انجام سایر امور مربوط به تصفیه ماترک

مراحل انحصار ورارث به صورت قدم به قدم

برای این که خودتان مراحل گام به گام انحصار وراثت را انجام دهید باید مراحلی را به صورت مرحله به مرحله انجام دهید. توجه داشته باشید که دریافت حصر ورثه بلافاصله بعد از فوت متوفی ضروری است و در صورتی که این گواهی را نداشته باشید؛ نمی‌توانید امور اداری او را انجام دهید. بنابراین مطابق مراحل زیر اقدام کنید:

• در مرحله اول نیاز است که گواهی فوت دریافت نمایید. به این منظور باقی ماندگان می باست به همراه مدارک لازم به اداره ثبت احوال رجوع نمایند.
• در گام بعد وراث باید به یکی از دفاتر خدمات الکترونیکی قضایی مراجعه نموده و فرم مربوطه را دریافت و تکمیل نمایند.
• گام بعدی مربوط به دریافت استشهادیه است. وراث باید به یکی از دفاتر اسناد رسمی مراجعه کرده و ۳ نفر از افراد مورد اعتمادشان را به عنوان شهود معرفی کنند.
• مراجعه به یکی از شعب شورای حل اختلاف محل سکونت متوفی، گام بعدی است. در آن جا پرونده به یک کارشناس ارجاع داده می شود. تعیین کارشناس به خاطر مشخص کردن سهم هر کدام از وراثان از مقدار ارثیه است.
• صدور آگهی در روزنامه کثیرالانتشار برای اموال بیشتر از ۵۰ میلیون تومان. انتشار آگهی به این خاطر است که اگر شخصی نسبت به صدور گواهی اعتراض دارد یا این که خود را یکی از وراثین می‌داند؛ مراتب اعتراض خود را اعلام نماید.
• در مرحله آخر و بعد از تایید نهایی توسط شورای حل اختلاف، گواهی  صادر و به وراث داده می شود. این گواهی با اسناد عادی متفاوت است و به صورت رسمی صادر می‌شود که در ادارات متفاوت می‌توانید از آن استفاده نمایید.

اگر برایتان سوال پیش آمده که اینکه انحصار وراثت چقدر طول میکشد، در مقاله ای جداگانه به این موضوع پرداخته ایم که میتوانید به این لینک مراجعه کنید.

 دریافت و تسلیم گواهی اظهارنامه مالیاتی هنگام انحصار وراثت

برای این که تقسیم ارث به درستی انجام شود؛ نیاز است که وارثین گواهی اظهارنامه مالیاتی به همراه داشته باشند. این گواهی در هنگام صدور حصر ورثه برای متوفیان بعد از سال ۹۵ نیازی نیست. اما آن دسته از اشخاصی که قبل از سال ۹۵ فوت شده‌اند؛ ورثه او باید ابتدا اظهارنامه مالیاتی دریافت نمایند. برای مثال اگر شخص «الف» در سال ۹۴ فوت کرده باشد و اکنون در سال ۱۴۰۳ ورثه تازه می‌خواهند اقدام به تهیه گواهی حصر وراثت نمایند؛ باید حتما گواهی اظهارنامه مالیاتی تهیه کنند.

این گواهی نشان می دهد که مودی مالیاتی، اظهارنامه مالیاتی خود را در موعد مقرر به اداره امور مالیاتی مربوطه ارسال نموده است و به دو شکل فیزیکی و الکترونیکی صادر می شود. گواهی فیزیکی پس از ارسال اظهارنامه پستی یا حضوری و تایید آن توسط اداره امور مالیات، به مودی ارائه می شود. گواهی الکترونیکی به ‌صورت خودکار پس از ارسال موفق اظهارنامه الکترونیکی و دریافت کد رهگیری صادر می‌شود و در پنل کاربری مودی در سامانه اظهارنامه الکترونیکی قابل مشاهده و چاپ است.

محرومیت از ارث به چه معنا است؟

یکی از جملاتی که در خصوص ارث شنیده می‌شود محرومیت از ارث است. بسیار پیش آمده که برخی از فرزندان بیان کرده‌اند که پدرم مرا از ارث محروم کرده است و در وصیت نامه رسمی خود این مورد را قید نموده است. باید بیان کنیم که محرومیت از ارث وجود ندارد. حتی اگر متوفی در وصیت نامه خود آن را قید کرده باشد؛ باز هم به آن توجه نمی‌شود. بنابراین جای نگرانی وجود ندارد به این خاطر که قانون سهم هر کدام از ورثه را تعیین می‌کنند.

آیا سامانه‌ای جداگانه برای پیگیری امور انحصار وراثت وجود دارد؟

در عمل سامانه مجزایی برای ارائه خدمات در این خصوص در ایران موجود نیست و متقاضیان می‌بایست در سامانه ثنا اقدام به ثبت نام و پیگیری نمایند. ثبت نام در این سامانه قبل از تنظیم دادخواست اجباری است و  همه مدارک، شامل اوراق و ابلاغیه‌های قضایی از طریق این سامانه به متقاضیان اعلام می‌شود. لازم به ذکر است اگر یکی از وراث در این سامانه ثبت نام کنند؛ کافی است.

مدارک لازم برای دریافت برگه انحصار وراثت مادر شامل چه مواردی است؟

مدارک لازم برای دریافت سند انحصار ورثه مادر در عمل تفاوتی با مدارک لازمی که پیشتر به آنها پرداختیم ندارد؛ فقط اگر مادر در زمان فوت، مطلقه بوده باشد، وراث باید اصل یا کپی مدارک طلاق نامه را به همراه داشته باشند. بنابراین به طور کلی مدارک شامل موارد زیر است:

• گواهی فوت
• تهیه استشهادیه
• شناسنامه مادر فوت شده به همراه شناسنامه وراث
• عقد نامه و در صورت مطلقه بودن طلاق نامه
• وصیت نامه

موارد ابطال گواهی انحصار ورثه

گاهی اوقات ممکن است که این گواهی باطل اعلام شود. برای باطل اعلام شدن آن نیاز است که شرایطی فراهم شود و بدون وجود این شرایط ورثه نمی‌توانند اقدام به ابطال نمایند. برای این منظور یک یا چند نفر از ورثه باید ادعای خود را به گوش مسئولین قضایی برسانند و شواهد و مدارک لازم را تهیه کنند تا بتوانند اجازه ابطال را دریافت نمایند. در خصوص این که در چه شرایطی ابطال انجام می‌شود؛ در ادامه توضیحاتی داده شده است.

اشتباه صادر شدن گواهی انحصار وراثت

در صورتی که در گواهی نام وراث کم یا زیاد شده باشد یا این که سهم الارث آن‌ها به درستی وارد نشده باشد؛ می‌توان درخواست ابطال را داد. همچنین گاهی اوقات ممکن است که به صورت عمدی نام یکی از وراث توسط ورثه دیگر ذکر نشود که فرصت اعتراض و ابطال برای او وجود دارد.

جعل گواهی

همانند تمام اسناد دیگر؛ امکان جعل گواهی وراثت وجود دارد. بنابراین اگر یکی از وراث شک داشته باشند؛ می‌توان با ارائه مدارک و دلیل محکم اقدام به ابطال نمایند. در صورتی که ادعای ثابت نشود؛ امکان ابطال این سند وجود ندارد.

فوت یا حجر وراث

در صورتی که پس از صدور گواهی انحصار ورثه، یکی از وراث فوت کند یا تحت حجر قرار گیرد، سهم‌ الارث او می بایست به ورثه‌اش منتقل شود؛ که در این صورت گواهی قبلی باطل می‌شود و گواهی جدیدی صادر خواهد شد.

به وجود آمدن ورثه جدید

منظور از ورثه جدید این است که گاهی اوقات متوفی بعد از این که حصر وراثت انجام شد؛ صاحب فرزند می‌شود یا این که اشخاصی دیگری ادعا می‌کنند که ورثه متوفی هستند ولی نام او در گواهی نیامده است. در این صورت قطعا امکان ابطال به صورت قانونی و با کمک گروه وکلای فراز وجود دارد.

اعتراض به انحصار وراثت و گواهی حصر ورثه

بر اساس قانون هر کدام از وراث می‌توانند به گواهی صادر شده اعتراض نمایند. نه تنها وراث بلکه دادستان عمومی هم حق اعتراض نسبت به گواهی صادر شده را دارد. برای اعتراض دو راهکار وجود دارد. در صورتی که ورثه نسبت به تعداد وراث اعتراض دارند؛ می‌توانند از طریق شورای حل اختلاف اقدام نمایند و در آنجا دادخواست اعتراض خود را تسلیم نمایند.

گاهی اوقات اعتراض ممکن است در خصوص رابطه زوجیت با متوفی باشد که در این صورت متهم باید دادخواستی در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی تنظیم کند و پرونده به دادگاه ارسال می‌شود. برای مثال ممکن است که شخصی بیان کند که من همسر متوفی بوده‌ام و از او ارث می‌برم. در این صورت ابتدا باید دادخواستی تنظیم کند تا پرونده او در دادگاه خانواده بررسی شود. اگر برایتان سوال است که برای انحصار وراثت کجا برویم می توانید به مقاله مشخص شده مراجعه نمایید.

سخن پایانی

انحصار ورثه پس از فوت شخصی و برای انجام امور اداری مربوط به او ضروری است. در گواهی مربوط به حصر ورثه اطاعات کامل و دقیقی در خصوص سهم هر کدام از وراث و تعداد ورثه آورده می‌شود. تقسیم ارث بعد از حصر وراثت بهترین روشی است که می‌تواند از اختلافات احتمالی جلوگیری نماید و علاوه بر آن باعث می‌شود امور اداری متوفی به صورت قانونی انجام شود. نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه داشته باشید؛ استفاده از راهنمایی‌های یک وکیل در تمامی مراحل مربوط به حصر وراثت است. توصیه اکید می‌شود که هرگز بدون دریافت راهنمایی حقوقی و قانونی از وکیل، اقدام به انجام مراحل دریافت گواهی حصر ورثه را انجام ندهید.

به همین منظور جهت دریافت راهنمایی درباره انحصار وراثت شما می توانید همین الان از طریق شماره تماس ۰۹۱۲۳۸۴۴۶۳۳ با ما در ارتباط باشید. گروه وکلای فراز در هر زمان و وقتی پاسخگوی شما هستند. در صورت تمایل می‌توانید سوالت خود را در قسمت نظرات بیان کنید و به همه آن‌ها پاسخ داده می‌شود. اگر سوالی دارید در مورد اینکه بعد از انحصار وراثت چه باید کرد می توانید به مقاله مشخص شده مراجعه نمایید.